Aile İçi İletişimin Önemi

Aile içi iletişim. Her birey bir ailenin içine doğar. Dünyaya geldiğinde ailesinin inançları, tutum ve davranışları, kişilik özellikleri ve en önemlisi ona karşı davranış şekilleri doğrultusunda kişiliği, bakış açısı, davranışları şekillenir. Erken çocukluk dönemi 0-6 yaş (0-72 ay) döneminde gelişim çok hızlıdır ve çocuk birçok şeyi öğrenmeye açıktır. Kişiliğin büyük bir bölümü 5-6 yaşına kadar oluşmaktadır. Aile içi iletişim bu açıdan bakacak olursak bireyin erken çocukluk döneminde yaşadıklarının, öğrendiklerin yaşamının ilerleyen aşamalarında etkisini sık sık göstereceğinden emin olabiliriz.

Yapılan araştırmalar da bireyin kişilik yapısı, özellikleri, alışkanlıklarının çocukluk yıllarında kazanılan davranışlarla, yaşantılarla şekillendiğini doğrulamaktadır.

Freud’un Psikoseksüel Gelişim Kuramı’na göre Oral Dönem (12-18 ay), Anal Dönem (1.5-3 yaş), Fallik Dönem (3-6 yaş) kritik dönemlerdir. Bu dönemlerde meydana gelen aksaklıklar:

Kıskançlık (oral dönem bozukluğu); inatçılık, karşıt gelme, sabit fikirlilik, düzensizlik, (anal dönem bozuklukları) gibi davranışları meydana getirir.

Erken çocukluk döneminde çocuk, günlerinin büyük bir bölümünü ailesiyle özellikle anne ve babasıyla geçirmektedir. Dolayısıyla aile ile iletişim çocuğun gelişimindeki önemi yok sayılamaz.

Aile İçi İletişim ve Çocuk Gelişimi

Aile içi iletişim, çocukların gelişimi üzerinde önemli bir etkiye sahip olan temel bir faktördür. Sağlıklı ve etkili aile içi iletişim, çocukların duygusal, sosyal ve bilişsel gelişimlerini destekler. İşte aile içi iletişimin çocuk gelişimi üzerindeki etkileri:

1. Duygusal Gelişim

  1. Güven ve Bağlanma
    • Güvenli Bağlanma: Açık, destekleyici ve güvenilir iletişim, çocukların güvenli bağlanma tarzlarını geliştirmelerine yardımcı olur. Güvenli bağlanma, çocuğun kendine güvenini ve başkalarıyla sağlıklı ilişkiler kurma yeteneğini destekler.
    • Duygusal Destek: Duygularını ifade edebileceği bir ortam sağlayan aile içi iletişim, çocukların duygusal ihtiyaçlarını karşılamalarına ve sağlıklı duygusal ifadeler geliştirmelerine yardımcı olur.
  2. Duygusal Zeka
    • Empati Gelişimi: Aile içindeki etkili iletişim, çocukların empati ve duygusal anlayış becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur. Ebeveynlerin duygusal ifadelerini paylaşmaları ve çocuklarının duygularını anlamaları, empati gelişimini destekler.
    • Duygusal Düzenleme: Ebeveynlerin çocuklarına duygusal yönetim stratejileri öğretmeleri, çocukların stres ve öfke gibi duyguları sağlıklı bir şekilde düzenlemelerine yardımcı olur.

2. Sosyal Gelişim

  1. Sosyal Beceriler
    • İletişim Becerileri: Aile içindeki olumlu iletişim, çocukların sosyal becerilerini ve etkili iletişim yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olur. Çocuklar, aile içindeki etkileşimler aracılığıyla nasıl konuşacaklarını, dinleyeceklerini ve empati göstereceklerini öğrenirler.
    • Sosyal Etkileşim: Ebeveynlerin ve diğer aile üyelerinin çocuklarla etkileşim kurma şekilleri, çocukların sosyal kuralları ve ilişkilerdeki dinamikleri anlamalarına yardımcı olur.
  2. Aile İlişkileri
    • Aile İçindeki Rollerin Anlaşılması: Aile içindeki açık ve sağlıklı iletişim, çocukların aile üyeleri arasındaki rollerin ve sorumlulukların anlaşılmasını sağlar. Bu anlayış, çocukların aile içindeki ilişkilerde uyum sağlamalarına yardımcı olur.
    • Aile Bağları: Güçlü aile bağları ve olumlu iletişim, çocukların aile üyeleriyle sağlam ilişkiler kurmalarını ve aile içi destek sistemlerinin bir parçası olmalarını sağlar.

3. Bilişsel Gelişim

  1. Öğrenme ve Problem Çözme
    • Bilgi Paylaşımı: Ebeveynlerin çocuklarına bilgi aktarması ve sorularına cevap vermesi, çocukların bilişsel becerilerini geliştirir. Açık ve teşvik edici iletişim, çocukların öğrenme motivasyonunu artırabilir.
    • Problem Çözme Becerileri: Aile içindeki etkili iletişim, çocukların problem çözme ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir. Ebeveynler, çocuklarına problemleri çözme konusunda rehberlik edebilirler.
  2. Dil ve İletişim Becerileri
    • Dil Gelişimi: Ebeveynlerin çocuklarına zengin bir dil ortamı sunmaları, çocukların dil gelişimini destekler. Konuşma, dinleme ve etkileşimler yoluyla çocuklar, dil becerilerini geliştirirler.
    • İletişim Pratikleri: Ebeveynlerin çocuklarıyla etkili iletişim kurma yöntemleri, çocukların sosyal ve bilişsel gelişimlerine katkıda bulunur. Çocuklar, iletişimde netlik ve tutarlılığı öğrenirler.

4. Davranışsal Gelişim

  1. Davranış Modelleri
    • Rol Modeli Olma: Ebeveynler, çocuklar için önemli rol modellerdir. Aile içindeki sağlıklı iletişim ve problem çözme stratejileri, çocukların davranışlarını etkiler ve olumlu davranış modelleri geliştirir.
    • Disiplin ve Kurallar: Aile içindeki açık iletişim, çocukların davranışsal sınırları ve kuralları anlamalarına yardımcı olabilir. Ebeveynler, çocuklara kuralların nedenlerini açıklayarak disiplin uygulayabilirler.
  2. Davranışsal Duyarlılık
    • Davranışların Anlaşılması: Aile içindeki etkili iletişim, çocukların kendi davranışlarını ve başkalarının davranışlarını anlamalarına yardımcı olabilir. Bu anlayış, çocukların sosyal etkileşimlerde daha uyumlu ve anlayışlı olmalarını sağlar.
    • Davranışların Düzenlenmesi: Açık iletişim, çocukların davranışlarını gözden geçirmelerine ve gerektiğinde değişiklik yapmalarına olanak tanır. Ebeveynler, çocuklarla bu konuda yapıcı bir diyalog kurarak rehberlik edebilirler.

5. Aile İçi İletişim Stratejileri

  1. Açık ve Duyarlı İletişim
    • Dinleme Becerileri: Aile üyeleri arasında aktif ve dikkatli dinleme, etkili iletişimin temelidir. Çocukların kendilerini ifade etmelerine ve duygularını paylaşmalarına fırsat tanır.
    • Açık İfade: Ebeveynler, çocuklarına düşüncelerini ve duygularını açıkça ifade etme fırsatı sunarak, sağlıklı bir iletişim ortamı yaratabilirler.
  2. Olumlu Pekiştirme ve Destek
    • Olumlu Geri Bildirim: Ebeveynlerin çocuklarına olumlu geri bildirimde bulunmaları, çocukların özsaygısını artırır ve olumlu davranışları pekiştirir.
    • Destekleyici Davranış: Çocukların başarılarını ve çabalarını desteklemek, onların motivasyonunu artırır ve gelişimlerini teşvik eder.

Aile İçi İletişimde Yaygın Engeller

Aile içi iletişim, sağlıklı ilişkilerin temelini oluşturur; ancak bu iletişimin önünde bazı engeller bulunabilir. Bu engeller, aile bireylerinin birbirleriyle etkili bir şekilde iletişim kurmalarını zorlaştırabilir ve ilişkilerde gerginliğe yol açabilir. İşte aile içi iletişimde sıkça rastlanan yaygın engeller ve bunların üstesinden gelme yolları:

a. İletişim Kopuklukları ve Yanlış Anlamalar

Aile içinde iletişim kopuklukları, genellikle yeterince dikkatli dinlememe veya yanlış yorumlama sonucunda ortaya çıkar. Kişilerin birbirlerini anlamadan konuşmaları, yanlış anlaşılmalara yol açarak çatışmalara neden olabilir. Bu durumun üstesinden gelmek için:

  • Aktif Dinleme Pratiği Yapılmalı: Aile bireylerinin birbirlerini dinlerken dikkatlerini tamamen karşı tarafa vermeleri, yanlış anlaşılmaları azaltır.
  • Sorular Sorarak Anlamı Netleştirme: Belirsiz noktaları açıklığa kavuşturmak, yanlış anlamaların önüne geçer ve daha etkili bir iletişim sağlar.

b. Aşırı Eleştiri ve Suçlama

Aşırı eleştiri ve suçlayıcı dil, aile üyeleri arasında gerginlik yaratabilir ve iletişimi olumsuz etkileyebilir. Bir bireyin sürekli eleştirilmesi, kendisini savunmaya geçmesine veya iletişimi kesmesine neden olabilir. Bunun yerine:

  • Olumlu ve Yapıcı Geri Bildirim Verilmeli: Eleştiri yerine yapıcı geri bildirimler, aile üyelerinin motivasyonunu artırır ve olumlu bir iletişim ortamı yaratır.
  • “Ben” Dili Kullanma: “Sen” dili yerine “Ben” diliyle konuşmak, suçlama hissini azaltır ve karşı tarafın savunmaya geçmesini önler. Örneğin, “Sen asla dinlemiyorsun” yerine, “Dinlenmediğimi hissettiğimde üzülüyorum” gibi ifadeler kullanılmalıdır.

c. Zaman Yönetimi ve İletişim Eksikliği

Yoğun çalışma saatleri, okul, sosyal hayat ve diğer sorumluluklar aile içi iletişim için yeterli zaman ayıramamaya neden olabilir. İletişim eksikliği, aile üyeleri arasında bağların zayıflamasına ve anlaşmazlıkların artmasına yol açar. Bu sorunu çözmek için:

  • Planlı Zamanlar Ayırma: Aile bireylerinin birbirleriyle düzenli olarak iletişim kurabilmeleri için haftalık planlar yapılabilir. Örneğin, akşam yemeklerinde veya hafta sonu etkinliklerinde birlikte vakit geçirmek iletişimi güçlendirir.
  • Teknolojiye Ara Verme: Ekran başında geçirilen süreyi azaltmak ve yüz yüze sohbetler için alan açmak, iletişimi daha etkili hale getirir.

d. İletişim Tarzlarındaki Farklılıklar

Aile üyeleri, farklı iletişim tarzlarına sahip olabilir. Kimi bireyler daha doğrudan ve açık bir iletişim tercih ederken, bazıları dolaylı yollarla duygularını ifade edebilir. Bu farklar, iletişimin kalitesini etkileyebilir. Bu durumda:

  • İletişim Tarzlarını Anlama ve Uyarlama: Aile üyelerinin iletişim tarzlarını tanımak ve buna uygun bir yaklaşım benimsemek, etkili iletişim sağlar.
  • Empati Kurma: Karşı tarafın bakış açısını anlamaya çalışmak, iletişimin daha sağlıklı ilerlemesine katkıda bulunur.

Bu engellerin farkında olarak ve çözüm odaklı bir yaklaşımla hareket ederek, aile içi iletişimde yaşanan sorunlar azaltılabilir ve daha sağlıklı, destekleyici bir aile ortamı oluşturulabilir.

Erken Çocukluk Döneminde Çocuğun Aile İle İletişimi Nasıl Olmalıdır?

Çocuk ve aile iletişimi öncelikli olarak ilgi ve bağlılık üzerine kurulur. Çocuk belli bir döneme kadar konuşamadığı halde bu süre zarfında ona bakım veren kişiyle iletişim halindedir. Bu iletişimden yola çıkarak dünyayı tanımaya başlar. Bebeklerin anne karnındayken bile dış dünyadaki sesleri algılayabildiklerine dair önemli bulgular vardır. Buradan hareketle bebeklere henüz doğmadan bile şefkatli konuşmalar yapmak, paylaşmak oldukça değerlidir. Bağlanma anne ile başlar. Bebekliğin ilk yıllarında ebeveynler çocuğu yalnız bırakmamaya, vakitlerinin neredeyse hepsini çocukla geçirmeye dikkat etmelidir.

Çocuk ile iletişim ilerleyen dönemlerde, 6-24 aylık dönemde, değişiklik göstermelidir. Bu dönemlerde çocuğu biraz yalnız bırakmak gerekebilir fakat bunu yaparken çocuğa nereye gidildiğini ve ne zaman dönüleceğini söylemek çocuk ile ebeveyn arasında güvenli bağlanma oluşturmak açısından faydalı olacaktır. Örneğin: “Ben şimdi yan odaya gidiyorum 5 dakika içerisinde gelmiş olurum.” gibi cümleler söylendiği gibi gerçekleştiğinde çocuk güven duygusunu pekiştirmiş olur.

Çocuk ile iletişim ilerleyen yaşlarda karşılıklı bir sözel ilişki içerisinde devam eder. Çocuğun ilk kez sözel olarak kendini ifade ettiği yaşlarda kurulan karşılıklı iletişim önemini yitirmeden devam eder. Aile içi iletişim bu yaşlarda ebeveynlerin sadece çocukla kurdukları iletişim değil kendi aralarında ya da yabancılarla kurmuş oldukları diyaloglar, davranışlar da çocuğun gelişime etki eder.

Oyun yaşına gelmiş çocuklara karşı anlayış ve sabır ebeveynlerin zorlandıkları bir noktadır. Çocuğun ısrarları, ağlayışları bazen ebeveynleri bunaltma aşamasına gelebilir. Böyle zamanlarda çocukla olan iletişimi kontrol etmek ebeveynlerin sorumluluğundadır. Çocuğun isteklerine karşı anlayışlı bir biçimde yaklaşmak, ebeveynin ona duygu ve düşüncelerini anlayabileceği şekilde anlatması hem çocuk hem de ebeveyn açısından sağlıklı bir iletişim kurma anlamında oldukça önemli bir yere sahiptir.

Aile içi iletişim

Sağlıklı Bir Ebeveyn – Çocuk İlişkisine Yönelik Püf Noktaları

  • İyi bir dinleyici olmak, çocuğun fikirlerine önem verildiğini hissettirmek, tüm odağın o an çocukta olması.
  • Empati kurmak, çocuğun yaşını göz önüne alarak hissettiklerini anlamaya çalışmak.
  • Yargılayıcı olmak yerine anlamaya çalışmak.
  • Doğruyu ve yanlışı korkutarak, cezalar vererek değil yanlışın neden yanlış, doğrununsa neden doğru olduğunu anlatmak.
  • Asla ama asla şiddete başvurmamak, şiddeti savunmamak, şiddete yönelik içeriklere maruz bırakmamak.
  • İlgiden, sevgiden mahrum bırakmamak. Şımarır düşüncesiyle ilgisiz davranmamak.
  • Kurulan planlarda çocuğu yok saymamak, onu da dahil etmek.
  • Çocuğun her şeyden önce bir birey olduğunu unutmamak, onun duygu ve düşüncelerine, isteklerine saygılı olmak.

Çocuk sahibi olmak beraberinde birçok sorumluluğu getirir. Ona iyi bir bakım vermek, iyi bir ortamda sevgiyle büyütmek her ebeveynin isteğidir. Aile içi iletişim ebeveynlerin çocuğun geleceğine, karakterine dair kaygıları, hayatlarında yaşadıkları stres, zorlu dönemler zaman zaman bazı hatalar yapılmasına sebep olabilir. Hayat inişli ve çıkışlı ilerler. Elbette ebeveynler zorlu zamanlar geçirmek zorunda kalabilir. Ailenin, aile içi iletişimin, anne ve babanın birbirleriyle iletişiminin, çocukla ebeveynleri arasındaki ilişkinin çocuğun gelişimini ve yaşamını büyük bir ölçüde etkilediğinin farkında olmak fayda sağlar. Aile içi iletişimde yaşanılan sorunlarla başa çıkılamadığı zamanlarda hem çocuğun hem ebeveynlerin hayatlarına daha rahat bir şekilde devam edebilmeleri için alanında uzman aile danışmanlarından, psikologlardan destek almaları oldukça önemli ve gereklidir.

YAZAR: HATİCENUR COŞKUN

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR Maladaptive Daydreaming Nedir ve Kimlerde görülür?

-ANKARA PSİKOLOG- -MOXO DİKKAT TESTİ- -ANKARA PSİKOLOG- -İLETİŞİM- -BDT EĞİTİMİ-